Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu Ve Cezası

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu ve cezası, işleyen fail mağdurun hür iradesi ve hareket özgürlüğünü hukuka aykırı bir şekilde kısıtlamaktadır. Bu nedenle suç TCK’nın 109. Maddesinde hürriyete karşı suçlar başlığı altında düzenlenmiştir. Bu yazımızda kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu ve cezası hakkında, suçun unsurları hakkında ve yargılama sürece hakkında bilgiler vereceğiz.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu Cezası

Suçun basit hali olarak nitelendirebileceğimiz şekilde işlenmesi ve halinde fail hakkında verilecek ceza TCK 109/1 maddesinde, düzenlenmiştir. TCK 109/2 maddesinde suçun daha ağır cezayı gerektiren halleri ve TCK 109/3 maddesinde ise kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun nitelikli halleri sıralanmıştır.

TCK 107/1; “Bir kimseyi hukuka aykırı bir şekilde bir yere gitmek ya da bir yerde alıkoyarak hürriyetinden yoksun bırakan kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır denilmek suretiyle kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu ve cezası belirtilmiştir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Daha Ağır Cezayı Gerektiren Haller

Suçun daha ağrı cezayı gerektiren hali TCK 109/2. Maddesinde düzenlenmiştir. “kişiyi hürriyetinden yoksun kılma fiilini işlemek için ya da bu suçu işlediği sırada mağdura yönelik, cebir, tehdit ya da hile kullanması halinde fail “iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur” denilerek hakkında öngörülen cezai yaptırımlar belirtilmiştir.

TCK 109/2 maddesinde belirtilen “cebir” ile TCK 108 maddesinde tanımlanan cebir kast edilmektedir. Madde metninden de anlaşılacağı basit kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna nazaran daha ağır cezai yaptırımları olduğu görülmektedir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunun Nitelikli Halleri

Silahla kişiyi hürriyetinden yoksun kılma (TCK 109/3-a); TCK’nın 6. Maddesinde belirtilen silahlar ile saldırı ve savunma aracı olarak kullanılan her türlü kesici delici alet hatta bayıltıcı, zehirleyici ya da aşındırıcı özelliği bulunan her türlü kimyasal madde de TCK 109/3 maddesinde belirtilen silah kavramının içinde yer almaktadır.

Birden fazla kişi ile birlikte hürriyetinden yoksun kılma suçu(TCK 109/3-b); Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu işleme amacı ile hareket eden faillerin mağdurun savunmasını zorlaştırması nedeniyle suçun birden fazla işi ile birlikte işlenmesi nitelikli hal olarak kabul edilmiştir. TCK 109/3-b maddesi gerekçesinden de anlaşılacağı üzere suçun en az iki kişi tarafından işlenmesi suçun nitelikli halini oluşturmaktadır. Bu durumda failler hakkında TCK 37/1 maddesi uygulanacak ve her bir fail ayrı ayrı cezalandırılacaktır.

Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle hürriyetinden yoksun kılma (TCK 109/3-c); Mağdurun TCK 6/1-c maddesinde belirtilen geçici veya sürekli bir şekilde yerine getirmiş olduğu kamu görevi nedeni ile failin suçu işlemesi nitelikli hal olarak kabul edilmiştir.

Ancak suçun bu şekilde nitelikli halinin uygulanmasında mağdurun sadece kamu görevlisi olması yetmemekle beraber failin üzerine atılı kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu mağdurun bu görevi nedeniyle işlemesi gerekmektedir. Örnek olarak açıklamak gerekirse; mahkemede tanıklık görevini üstlenen kişinin bu tanıklığından dolayı mağduru hürriyetinden yoksun bırakması suçun nitelikli halini oluşturacaktır.

Tanık olarak mahkemeye katılan kişinin diğer durumlarda kamu görevlisi olup olmadığı suçun nitelikli halinin uygulanmasına engel teşkil etmemektedir. TCK 6/1-c maddesine göre tanıklık görevi de bir çeşit kamu faaliyeti olarak kabul edilmektedir.

Kamu görevinin sağlamış olduğu nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kişiyi hürriyetinden yoksun kılma (TCK 109/-d); TCK 109/3-c maddesinden farklı olarak bu kez fail kamu görevlisi olmaktadır.

Suçun bu şekilde nitelikli halinin uygulanması için failin kamu görevlisi olması yetmemekle beraber kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu işlemesi sırasında kendisine tanınmış olan yetki ve nüfuzu kötüye kullanması gerekmektedir. Kamu görevlisinden TCK 6/1-c maddesinde tanımlanan kamu görevlileri anlaşılmaktadır.

Üst soy, alt soy veya eşe karşı kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu(TCK 109/3-e); Madde metninde belirtilen üst soy, alt soy ve eş Türk Medeni Kanunu kapsamındaki kişilerdir. Ayrıca suçun eşe karşı işlenmesi halinde fail ile mağdurun resmi olarak evli bulunmaları gerekmektedir.

Gayrı resmi bir şekilde ya da imam nikâhlı olmaları TMK kapsamında “eş” olarak kabule edilmediğinden bu kişilere karşı işlenen kişileri hürriyeti yoksun bırakma suçu nitelikli hal olarak kabul edilmeyecektir.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun çocuğa, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kişilere karşı işlenmesi(TCK 109/3-f); Çocuk kavramı ile TCK 6/1-b maddesinde yazılı on sekiz yaşını doldurmamış kişi anlaşılmaktadır.

Kendisini savunamayacak durumda olan kişiler genel olarak yaş fazlalığı, bedensel engellilik durumu ve zihinsel engellilik hali kendisini savunamayacak kişi olarak kabul edilmektedir. Bu durumlar fail için kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu işlemesini kolaylaştırıcı bir etken olduğundan nitelikli hal olarak kabul edilmiştir.

Suçun yukarıda belirtilen hallerde işlenmesi halinde ve failin seçimlik hareketlerine göre TCK 109/1 maddesinde belirtilen “bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası” ve TCK 109/2 maddesinde belirtilen “iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezası” bir kat arttırılır denilmek suretiyle nitelikli kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun cezası belirtilmiştir.

TCK 109/4; maddesi ile kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu nedeniyle mağdurun ekonomik anlamda bir kaybı söz konusu olması halinde fail ayrıca “bin güne kadar adli para cezası” ile cezalandırılır.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunun Cinsel Amaçla İşlenmesi

Failin kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçunu işlemesindeki asıl amacının cinsel arzularını tatmin etmek olması hali daha ağır cezayı gerektiren hal olarak düzenlenmiştir. Suçun bu amaçla işlenmesi durumunda fail TCK 109/5 maddesi göndermesi ile TCK 109/1 ve TCK 109/2 maddeleri gereğince verilecek ceza yarı oranında arttırılır.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu İle Kasten Yaralama Suçunun Birlikte İşlenmesi

Failin kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunu işlemesi sırasında mağdur kasten yaralama suçunun TCK 87 maddesinde belirtilen ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi halinde veya failin mağduru TCK 87 maddesinde belirtilen şekilde yaralama amacı ile suçu işlemesi durumunda fail ayrıca ağırlaşmış kasten yaralama suçundan yargılanarak hüküm giyecektir.  (Bknz Ağırlaşmış Kasten Yaralama Suçu)

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Etkin Pişmanlık

TCK 110/1 maddesi ile kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu hakkında etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabileceği belirtilmiştir. TCK 110/1 maddesine göre; “fail mağdura herhangi bir zarar vermeksizin bulunduğu yerden güvenli bir yere götürerek serbest bırakması halinde fail hakkında verilecek ceza üçte ikisine kadar indirilebilir” hükmü gereğince etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Zamanaşımı Süreleri

Failin seçimlik hareketlerine göre yasada belirtilen ceza alt ve üst sınırları farklılık göstermesi nedeniyle; Failin eylemi TCK 109/1 maddesi kapsamında kalması halinde belirtilen zamanaşımı süresi suç tarihinden itibaren sekiz yıl,

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun TCK 109/2 ve TCK 109/3 maddelerinde belirtilen hallerde işlenmesi durumunda zaman aşımı süresi on beş yıl olarak belirtilmiştir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda  Görevli Mahkeme

Gerek TCK 109/1 ve gerekse nitelikli ve daha ağır cezayı gerektiren hallerinin belirtildiği TCK 109/2 ve TCK 109/3 maddesinde belirtilen ceza üst sınırları itibariyle yargılama görevi Asliye Ceza Mahkemeleridir.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu Şikayet

Kişi hürriyetine karşı suçlar kapsamında olması nedeniyle suç şikâyete tabi suçlardan değildir. Suçun meydana geldiği yetkili makamlarca haber alınması halinde resen soruşturma ve kovuşturma yapılmaktadır.

Ancak mağdur kendisine karşı bir kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu işlendiğini düşünmesi halinde en yakın Cumhuriyet Savcılığı veya kolluk kuvvetlerine müracaatta bulunarak fail veya faillerin tespiti ve haklarına gerekli soruşturmanın yapılmasını talep eden başvurusunu yapması yararına olacaktır.

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı uygulanabilmesi için failin yargılanmış olduğu herhangi bir suç nedeniyle hakkında hükmolunan hürriyeti bağlayıcı cezanın iki yıl ve daha az bir ceza olması, failin başkaca kasıtlı bir suçtan hakkında kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararının bulunmaması, hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını kabul ediyor olması gibi CMK 231. Maddesinde sıralı şartların birlikte gerçekleşmesi halinde uygulanması mümkündür.

Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunda ise ceza alt ve üst sınırları dikkate alındığında özellikle suçun basit halinin düzenlendiği TCK 109/1 maddesi gereğince verilen hürriyeti bağlayıcı ceza hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı uygulanması mümkün görünmektedir.

Suçun nitelikli halleri ve etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilirliği durumları birlikte irdelendiğinde kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu kapsamlı bir soruşturma ve kovuşturma evresi gerektirebileceğinden bu konuda gerek suçun faili gerekse mağduru olma durumunda konusunda uzman bir ceza avukatından destek almanız yararınıza olacaktır. Sitemizde bu gibi içeriklerimize ulaşmak için Google tarayıcısını kullanbilirsiniz.