KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVASI

Kamulaştırmasız El Atma Davası, idarenin, kamu hizmeti devam ettirirken özel mülkiyete konu olan taşınmaza kamulaştırma ilkelerine ters düşecek biçimde bedelsiz ve fiilen ya da fiilin yapılmasa da hukuk işlemiyle mülkiyet hakkının sınırlayarak el koyulmasıdır. Kamu idareleri, kamulaştırma işlerinde hukuki açıdan gerekenleri uygulayarak, mülkiyet hakkı bulunan kişiye kamulaştırılan alanın bedelinin ödemesini yaparak kamulaştırma yapar. Kamulaştırmasız el atma işleminde idare mülkiyet hakkı bulunan kişiye bedel ödemesi yapmadan haklarını işlem ve eylemle sınırlar. Kamulaştırmasız el koyma uygulamasından doğan zararların karşılanması zorunludur. Uygulamayı kamu idareleri 2 şekilde yapar.

• Fiili el atma
• Hukuki el atma

Fiili El Atma

Kamu idaresinin özel mülkiyet konusu taşınmazı, kamulaştırma gerekliliklerine uymadan kendine geçirmesiyle, taşınmaza belli bir bedel ödemeden el koymasıdır. Bunu örnekleyecek olursak; Taşınmazın üzerine bedel ödemesi yapılmadan yapı yahut herhangi bir tesisin inşa edilmesidir.

Fiili El Atma

• Kamu idaresi kamu yararını gözeterek hareket eder.
• Özel taşınmazı sahiplenmek adına kalıcı şekilde al atar.
• Zilyetlik kamu idaresine geçer ama mülkiyet malikte kalır.
• Mülkiyet durumun idareye geçmesi için; malikle anlaşma, usulüne uygun biçimde kamulaştırma veya dava aracılığıyla taşınmazın gereken bedelinin ödenmesi gerekir.
• Uyuşmazlıklarda adli yargı görev yapar.
• Haksız fiil niteliği taşır.
• Hukuka aykırılık fiili el atmada sonradan meydana gelmez.

Hukuki El Atma

Kamu idaresinin kamunun yararına ya da ihtiyacı olduğunu öne sürerek özel taşınmaz ile alakalı karar çıkartmasıyla taşınmaza hukuksal açıdan el koyması durumudur.

• Kamu idaresi kamu yararını gözeterek hareket eder.
• Özel taşınmazı sahiplenmek adına kalıcı şekilde al atar.
• Mülkiyet ile zilyetlik hakkı idare geçmeyecektir. Malikte kalır ama mülkiyet hakkına sınırlama gelir.
• Mülkiyet durumun idareye geçmesi için; malikle anlaşma, usulüne uygun biçimde kamulaştırma veya dava aracılığıyla taşınmazın gereken bedelinin ödenmesi gerekir.
• Kamu idaresi ilk başlarda kanun öngörmüş olduğu 5 senelik kamulaştırma fikrini benimseyerek hareket eder.
• İdari yargı uyuşmazlıklarda görevlidir.

Kamulaştırmasız El Atma Unsurları

• Özel mülkiyet taşınmazına ait olmalıdır.
• Taşınmazlara yapılacak olan müdahalelerin kamulaştırma yapma yetkisi olanlar tarafından yapılmasıdır.
• Kamulaştırmanın kamu yararı güdülerek yapılması gerekir.
• El atmanın sonucunda taşınmazın sahibinin mülkiyet hakkı sınırlanmalıdır.

Kamulaştırmasız El Atma Durumunda Kim Dava Açabilir?

Kamulaştırmasız el atma davalarında davacı, taşınmazına haksız biçimde el atılmış tapu sahibidir. Tapu sahibi vefat ettiyse mirasçılar da dava açabilir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Fiili el atma durumunda yetkili ve görevli olan mahkeme taşınmazın var olduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir. Hukuki el atma durumunda yetkili ve görevli olan mahkeme İdare Mahkemesidir.

Dava Türü ve Faiz

Davanın açıldığı zaman alacağın tutarı ya da değerlerinin kesin şekilde kişiden beklenmeyen ya da imkânsız olduğu durumlarda, alacaklı, hukuksal ilişki durumu ile asgari düzeyde tutar yahut değerin belirlenmesi amacıyla alacak davası açılır. Karşı tarafça sunulan bilgiler ya da yapılan tahkikat ışığında alacağın değeri ve miktarının kesin şekilde belirlenmesinin mümkün hale gelince davacı olan kişi talebinin artmasını isteyebilir. Kamulaştırmasız el atma durumların davalar usul bakımından eda davası olarak, kısmi ya da alacak davası şeklinde de açılabilmektedir.17.10.2011 tarih 4709 sayılı kanunla yürürlüğe girmiş olan kanunun 46.maddesi gereğince kamu alacakları konusunda en yüksek düzeyde faiz uygulanması gerekir.

Kamulaştırmasız El Atmada Açılacak Dava Türleri

1) Tazminat Davası

1. A) 1956- 1983 Dönemi

Kamulaştırmasız el atma durumunda taşınmazın sahibine tanınan haklar arasında tazminat davası da yer alır. 1956 senesinde dava ilk defa Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı’nda geçmiştir. 5999 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nda tazminat davalarında değişikliğe gidilmiştir. İlgili kanunun içeriğinde;

“Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 9/10/1956 tarihi ile 4/11/1983 tarihi arasında fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiili olarak el konulması sebebiyle, malik tarafından ilgili idareden tazminat talebinde bulunulması halinde, öncelikle uzlaşma yoluna gidilmesi esastır.”

5999 sayılı kanunun 6. Fıkrası gereğince;

“İdare ve malik arasında uzlaşma sağlanamadığı takdirde, uzlaşmazlık tutanağının tanzim edildiği tarihten itibaren üç ay içinde malik veya idare tarafından bedel tespiti davası açılabilir. Dava açılması hâlinde, fiilen el konulan taşınmazın veya üzerinde tesis edilen irtifak hakkının dava tarihindeki değeri, ikinci fıkranın birinci cümlesindeki esaslara göre mahkemece bu Kanunun 15 inci maddesine göre bilirkişi incelemesi yapılmak suretiyle tespit ve taşınmazın veya hakkın idare adına tesciline veya terkinine hükmedilir. Tespit edilen bedel, bu maddenin sekizinci fıkrasına göre idarece ödenir. Tescile veya terkine ilişkin hüküm kesin olup tarafların hükmedilen bedele ilişkin temyiz hakkı saklıdır.”

1. B) 1983 Dönemi Sonrası

Tazminat davaların açmadan önce uzlaştırma yoluna başvuru şart veya 3 aylık hak düşürücü zaman dilimi, 1983 yılından sonra açılacak tazminat davalarında aranmaz. Hüküm altındaki tutar, fiilen el atmada taşınmazın ya da üstünde tesis edilmiş irtifak hakkı davanın açıldığı tarihteki değerdir. Taşınmazın el atma tarihindeki detayları dikkate alınarak 2942 sayılı kanunun 11 ile 12.maddeleri gereğince hesaplanarak mahkeme tarafından tespit edilir.

2) Men’i Müdahale Davası

16.05.1956 ve 1/6 sayılı kararda “Usulü dairesindeki istimlâk muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kaybedilen şahsın, esas itibariyle, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine men’i müdahale davası açmağa hakkı olduğuna,” dair hükmün gereği taşınmazın sahibi, idareye karşı kendi taşınmazının bedelin tutarının ödenmesi yerine el atmanın önüne geçilmesi konusunda dava açabilir. Taşınmaz sahibinin açacağı bu davaya men’i müdahale davası adı verilmektedir. Müdahale davasının açılması için;

• Davacı kişinin kesinlikle taşınmaz sahibi olması gerekir.
• Taşınmaza idare tarafından fiilen el atma durumunun olması gerekir.
• Yapılan müdahalenin kesinlikle hukuk dışı olması gerekir.

3) Ecrimisil Davası

Taşınmazın sahibi yukarıda sıraladığımız tazminat davalarından hariç kanuna uygun şekilde el atma yapılmadığı zaman, taşınmazına el atan idareye haksız biçimde yapılan işgal sebebiyle uğramış olduğu zarardan dolayı ecrimisil davası açılabilir. Ecrimisil tazminatı, taşınmazın sahibinin rızası bulunmadan, taşınmazın idare tarafından el atmasıyla işgal üstüne taşınmaz sahibinin isteyebileceği tazminat türüdür. Bu tazminatı kamu idaresi öder.

Kamulaştırmasız El Atmada Yasal Başvuru Süreleri

Taşınmazına kamulaştırmasız hukuki ya da fiili el atılan kişinin mülkiyetin ihlali olacağından, bu davalarda herhangi bir süre bulunmaz. Taşınmazına kamulaştırmasız el konulan kişi, her daim yargı yoluna başvurma şansına sahiptir. Kamulaştırma Kanunu gereğince 20 senelik süre Anayasa Mahkemesi tarafınca iptal edilmesiyle kamu idaresine el atmanın önüne geçilmesi ile tazminat davası açılabilir. Kamulaştırmasız El Atma Davası ile alakalı içeriğimizin sonuna gelmiş bulunmaktayız. Bunlar gibi konulara ulaşım sağlamak için sitemiz üzerinden veya Google arama motoru üzerinden arama sağlayabilirsiniz.